https://www.literature.gr/fakelos-elliniki-poiisi-2018-2019-giannis-leivadas/
Μπορεί
η ποίηση να λειτουργήσει ως οδηγός επιβίωσης στις μέρες μας;
Η ποίηση δεν μπορεί να σχετιστεί
με όρους επιβίωσης, καθότι είναι τέχνη. Το επιβιωτικό στοιχείο αφορά συνολικά
τον άνθρωπο ως κοινωνία και ως ατομικότητα, δεν χρειάζεται να είναι κανείς
ποιητής. Υφίσταται αυτή την εποχή ένα παγκόσμιο κίνημα το οποίο χρησιμοποιεί
αυθαίρετα και καταχρηστικά τον όρο «ποίηση» προς αποφυγή των πραγματικών του
ευθυνών και υποχρεώσεων. Το ερώτημα θεωρώ πως αφορά τους ανθρώπους που
συνθέτουν, συνειδητά ή όχι, το κίνημα αυτό.
Η
ποίηση μπορεί να είναι επαναστατική, υπερβατική, αφαιρετική, συνθετική, να
δηλώνει φυγή από τα αισθήματα, άρση των αντιφάσεων ή ακόμα και καταφυγή μέσα
στις αντιθέσεις. Στις μέρες μας μπορεί να αλλάξει τις συνειδήσεις των ανθρώπων,
ώστε να δημιουργήσει ένα καλύτερο μέλλον στις κοινωνίες;
Η ποίηση είναι ένα πράγμα και
όχι δύο, μολονότι δημιουργείται και εκτίθεται με διττό τρόπο. Η αυτότητά της
καταστρέφεται ώστε να συνθέσει την ετερότητά της. Για τον ποιητή δεν υφίσταται
καταφυγή, μόνον ο αναγνώστης της ποίησης καταφεύγει. Το ζήτημα της όποιας
μεταστροφής μπορεί να προκαλέσει, αφορά μονομερώς τους αναγνώστες ή ακόμη και
τους παρατηρητές. Η ποίηση διασαλεύει και μεταστρέφει, η αναγνώριση και η
αποδοχή της μεταστροφής ή της διασάλευσης αφορά μόνο τον αποδέκτη. Η δυνατότητά
της δεν κρίθηκε μήτε κρίνεται από την ικανότητα του αποδέκτη. Η ποίηση άπαξ και
δημιουργηθεί έχει ολοκληρωθεί, απομένει να προχωρήσει σε νέα δημιουργία, νέα
ολοκλήρωση. Η κοινωνία εάν θέλει να υποστεί μεταστροφή οφείλει πρωτίστως να
αναγνωρίσει την ανάγκη μεταστροφής, το πού θα καταλήξει, το πώς θα εξελιχθεί
δεν συνδέεται με την ποίηση καθόσον από την πλευρά της ποίησης δεν παρέχεται
οδηγία ή εντολή. Το μόνο που μπορεί κανείς να θίξει με βεβαιότητα είναι πως η
ποίηση δεν λήφθηκε ποτέ υπόψη στο προχώρημα της κοινωνίας, αντιθέτως, σύμφωνα
με τις εξελίξεις και την κατάληξη, είναι προφανές πως η ποίηση παρέμεινε εκτός,
με ευθύνη της κοινωνίας όχι ποιητών∙ όσο και αν η ποίηση χρησιμοποιήθηκε, και
χρησιμοποιείται σήμερα ακόμη περισσότερο, ως ψιμύθιο της κοινωνικής
αποσύνθεσης.
Πότε
γράφει κανείς ποίηση; Όταν δονείται από το πάθος των συναισθημάτων ή όταν
απομακρύνεται από αυτό και βλέπει καθαρότερα;
Οι δύο περιπτώσεις του
ερωτήματος θεωρώ πως δεν συνδέονται με τη δημιουργία της ποίησης. Κατ’ αυτούς
τους δύο τρόπους γραφόταν ένα μέρος της ποίησης έως τις αρχές του δέκατου
ένατου αιώνα. Έκτοτε συνέβησαν αξιοσημείωτα φαινόμενα, τόσο στο πεδίο της
προσπάθειας να γραφτεί ποίηση όσο και στο πεδίο της ποίησης.
Ο
Βαλερύ έλεγε ότι: «ένα Ποίημα δεν τελειώνει ποτέ. Μόνο εγκαταλείπεται». Συμμερίζεστε
αυτή την άποψη;
Δεν συμφωνώ σε τίποτε με τον
μακαρίτη.
Πότε
περιορίζεται η ποιητική δύναμη ενός ποιητή;
Ποτέ.
«Ο καθείς και τα όπλα του»,
έλεγε ο Ελύτης. Ποια πρέπει να είναι τα όπλα ενός ποιητή στην υπηρεσία της
ποίησης;
Προφανώς ο εν λόγω κύριος
εννοούσε τα εφόδια για την επίτευξη κάποιου σκοπού. Τόσο τα εφόδια όσο και ο
σκοπός με αφήνουν αδιάφορο.
Πώς
αρχίσατε να ασχολείστε με την ποίηση;
Δεν γνωρίζω, μπορώ όμως να
προσεγγίσω αμυδρά ένα περιστατικό: όντας στην πρώτη γυμνασίου καθυστέρησα να
φτάσω στην ώρα μου πριν την πρωινή μάζωξη που γινόταν στο προαύλιο. Φτάνοντας
παρατήρησα τους πάντες να κάνουν τον σταυρό τους και να σκύβουν το κεφάλι, ήταν
η εικόνα μίας εμπειρίας της οποίας έγινα για πρώτη φορά εποπτικός παρατηρητής.
Είναι
η ενασχόληση με την Ποίηση μια επικίνδυνη διαδικασία;
Στο ξεκίνημά της είναι ιδιαίτερα
επικίνδυνη, κατόπιν γίνεται επικινδυνότερη.
Πώς
βλέπετε το μέλλον της ελληνικής ποίησης; Υπάρχει σήμερα μια ελληνική σχολή
ποίησης με τον τρόπο που τη γνωρίσαμε από την περίφημη γενιά του ’30, ή τη
γενιά του ’70;
Έχω τοποθετηθεί ολικά και
τεκμηριωμένα σχετικά με αυτό το ερώτημα. Δεν θα ήθελα να επανέλθω. Συνοπτικά θα
υπογραμμίσω μόνο πως τα φαινόμενα της ποίησης κρίνονται με τους όρους της
ποιητικής τέχνης και όχι με άλλους. Οι θεωρήσεις και οι απόψεις που απορρέουν
από τη χρήση κριτικών και αξιολογικών όρων που δεν αφορούν την ποίηση αλλά το
κατά το δοκούν απεικόνισμά της, είναι άκυρες.
Αν
γράφατε εσείς σήμερα «γράμμα σε έναν νέο ποιητή» τι θα τον συμβουλεύατε να
κάνει;
Αυτό που θέλει να κάνει, και
μόνο.
Τι
μέλλον πιστεύετε ότι έχει η ελληνική ποίηση στο εξωτερικό; Πόσο γνωστή είναι;
Το μέλλον της είναι παντού ίδιο.
Παντού την ευτελίζουν παντού την εγκωμιάζουν.
Σε
μια χώρα όπου από την εποχή του Ομήρου έως σήμερα γράφεται ανελλιπώς ποίηση
ποια πιστεύετε πως είναι η κοινωνική αποστολή ενός ποιητή, ο οποίος έρχεται
αντιμέτωπος με τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα; Πώς βλέπετε εσείς τη
σημερινή κοινωνική και πολιτισμική αποδόμηση της χώρας;
Ο ποιητής δεν έχει κοινωνική
αποστολή, παρότι η ποίησή του μπορεί αντίκρισμα κοινωνικό να έχει. Το ερώτημα
αυτό έχει νόημα μόνον εάν αντιστραφεί και τεθεί προς απάντηση από την κοινωνία.
Όσο για την Ελλάδα, ας μου επιτραπεί να επαναλάβω μία τοποθέτησή μου από το
2007, «έχει ξεχάσει το παρελθόν της, το οποίο της ανήκε, και δεν έχει αποκτήσει
επαφή με το παρόν της το οποίο είναι υποχρεωμένη να το δανείζεται».
Ο
σύγχρονος αναγνώστης είναι ικανός να «ξεκλειδώσει» τα μυστικά της ποίησης ή
έχει χάσει την παρθενικότητα των αισθήσεών του σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην
μπορεί να κατανοήσει τη μαγεία της;
Δεν είμαι αρμόδιος να το απαντήσω
αυτό. Εικάζω, μα η κατάθεση μιας εικασίας δεν είναι καλή και ειλικρινής
απάντηση.
Ποια
πιστεύετε πως είναι η προοπτική της ποίησης που γράφεται σήμερα και κατά πόσο
αυτή η προοπτική συνδέεται με το παρελθόν της ποίησης;
Το θέσατε επιτυχώς εφόσον κάνατε
διάκριση της ποίησης που γράφεται σήμερα από την ποίηση που ονομάζεται
σύγχρονη. Η ποίηση που γράφεται σήμερα είναι ως επί το πλείστον μία ποίηση
παλιά, άλλοτε σε μεγάλο και άλλοτε σε μικρότερο βαθμό παρωχημένη,
επαναλαμβανόμενη, ανεξάρτητα από τις εμφορήσεις που διαθέτει. Η σύγχρονη ποίηση
είναι περιεχομενικώς νέα και είναι εκείνη που επιφέρει κάποια προοπτική.
Προοπτική δίχως περιεχομενική ρήξη και περιεχομενική επινόηση δεν μπορεί να
υπάρξει. Η σύνδεση, δηλαδή, με το παρελθόν, είναι αναπόφευκτη, όμως πρόκειται
για μία σύνδεση απορριπτική∙ στον βαθμό που η στοιχειακή εννοιολόγηση του
παρελθόντος, η ανακαίνιση των περιεχομένων του παρελθόντος, έχουν επιτευχθεί.
Αυτές οι δύο επιτεύξεις τεκμηριώνουν τη νεότητα της ποίησης
Τελικά,
κ. Λειβαδά χρειάζονται οι ποιητές σε τόσο μίζερους καιρούς;
Υπήρξαν ποτέ καιροί που δεν ήταν
μίζεροι; Η απάντησή μου βρίσκεται στη
λύση του ερωτήματος που έθεσα.