Γιάννης Λειβαδάς: Έως το σημείο

Ιδιαίτερα προοδευτικός αυτός ο ιδεολογικός τουρισμός επί τρόμου. Του τρόμου που σου επιτρέπει να είσαι κριτικός απέναντί του, έως το σημείο που δεν αναδεικνύονται τα στεγανά και οι ψευδαισθήσεις σου.

γ. λ.

30/07/2014

Γιάννης Λειβαδάς: Πρόλογος στα "Ποιήματα" του ε. ε. κάμμινγκς

Γιάννης Λειβαδάς:

Πρόλογος στα «Ποιήματα» του ε. ε. κάμμινγκς

[Ηριδανός 2007]

Ο έντουαρντ έστλιν κάμμινγκς όντας ένας από τους πιο ανένδοτους και κατηγορηματικούς ποιητές, και ανάμεσα στους πλέον προσδιοριστικούς για τη νεότερη παγκόσμια ποίηση, κατάφερε με περίφημο τρόπο να παρεκκλίνει από τον κόσμο της πλασματικής δημιουργίας, που τον περασμένο αιώνα λίγο έλειψε να οδηγήσει στην πλήρη κατάρρευση της γραφής. Ο κάμμινγκς λοιπόν συγκαταλέγεται επίσης ανάμεσα στους αυθεντικούς διασώστες της μοντέρνας ποίησης, και ήταν ο μοναδικός ποιητής που έγραφε το όνομά του με μικρά γράμματα.

Γεννήθηκε στις 14 Οκτωβρίου του 1894 στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης. Το 1911 ξεκίνησε τις σπουδές του στο Χάρβαρντ με ειδίκευση στην ελληνική και σε άλλες γλώσσες. Παράλληλα ασχολήθηκε σοβαρά με τη ζωγραφική. Συνδέθηκε φιλικά εφ’ όρου ζωής με τον Τζον Ντος Πάσσος. Το 1917 μετά την αποφοίτησή του μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και εργάστηκε στον εκδοτικό οίκο Collier & Son. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους κατατάχθηκε εθελοντικά στο μέτωπο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου σαν τραυματιοφορέας και μεταφέρθηκε στη Γαλλία. Εκεί γνωρίστηκε με τον Ουίλλιαμ Σλέητερ Μπράουν ο οποίος θα παρέμενε ο πιο στενός του φίλος ως το τέλος της ζωής του. Στις 21 Σεπτεμβρίου ο Μπράουν συνελήφθη μαζί με τον κάμμινγκς με την κατηγορία της κατασκοπίας, λόγω των έντονα περιγραφικών και απανωτών επιστολών του πρώτου στις ΗΠΑ. Φυλακίστηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο La Ferte Mace όπου υπέστησαν επώδυνες ανακριτικές μεθόδους. Τελικά αφέθηκαν ελεύθεροι στις 19 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους ύστερα από παραινέσεις της οικογένειας του κάμμινγκς.

Το 1920 επέστρεψε στη Νέα Υόρκη και σύντομα κατατάχθηκε ξανά στον στρατό, μα απολύθηκε αυτόματα λόγω της ανακωχής. Τον Σεπτέμβριο ολοκλήρωσε το «The Enormous Room», ένα πεζό με θέμα τις εμπειρίες του στις γαλλικές φυλακές. Το 1921 ταξίδεψε μαζί με τον Πάσσος στην Πορτογαλία, ύστερα στο Παρίσι, όπου κι εγκαταστάθηκε για τα δύο επόμενα χρόνια. Εκεί συνδέθηκε φιλικά με τον Χαρτ Κρέιν, τον Έζρα Πάουντ κ.ά. Από το 1922 ως το 1961 ο κάμμινγκς ταξίδεψε σε χώρες όπως η Ελλάδα (εις διπλούν), το Μεξικό, η Τυνησία, η Ιταλία, και η Ρωσία. Παντρεύτηκε δύο φορές, δέχτηκε λογοτεχνικά βραβεία, έκανε αρκετές εκθέσεις ζωγραφικής και εξέδωσε πολλές ποιητικές συλλογές με αξιοσημείωτη επιτυχία. Το 1962 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο οικογενειακό του αγρόκτημα. Στις 3 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους ο κάμμινγκς πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία.

Την εποχή του θανάτου του ο κάμμινγκς ήταν από τους πιο πολυδιαβασμένους ποιητές της Αμερικής. Στην εποχή μας η ποίησή του εξακολουθεί να γίνεται ανάρπαστη κι εκείνος να παραμένει μπροστάρης.

Ο κάμμινγκς είναι συνώνυμος του πειραματικού πνεύματος και της ποιητικής τόλμης· με τόση ένταση ώστε ακόμη και η ενασχόληση μαζί του να προσδίδει αυτομάτως μία αίσθηση κύρους (από κείνη που σκοτώνει). Μα πώς να επωφεληθεί κανείς από έναν τέτοιο ποιητή που ευθύς εξαρχής τοποθετεί τον μεταφραστή και τον αναγνώστη στην θέση εκείνου που πάει να συλλέξει τον υδράργυρο με απόχη; Φαίνεται πως στο όριο της απόδοσης του ύφους και της γλώσσας μπορεί να καταφέρει κανείς κάτι, μα τίποτε περισσότερο. Κι αυτό γιατί ο κάμμινγκς έχει κάθε του στίχο να παρωθεί επικίνδυνα την ποίηση. Εκείνοι λοιπόν που θεωρούν την ποίηση δίαιτα ή κοιναισθησία να κάνουν πίσω. Ετούτο αποδεικνύουν οι τρομεροί του στίχοι. Στη χειραφέτηση τα παίζεις όλα, κι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να κερδίσεις λίγο παραπάνω από το τίποτα.

Αν κάποιος έχει επιληφθεί τις μελωδίες του Θελόνιους Μονκ, έχει νιώσει εκείνη την εκτοπιστική γιγάντωση των πινάκων του Ντε Κούνινγκ κι έχει μονιάσει με την ιδέα πως τα πράγματα θα είναι πάντοτε μπροστά από μας, θα νιώσει κάπως πιο άνετα μέσα στους στίχους του κάμμινγκς.

Οι επιλογές των ποιημάτων έγιναν από την έκδοση των απάντων του, «Complete Poems 1904-1962» (Liveright 1994), λαμβάνοντας υπόψη τις επιλογές ποιημάτων που έκανε ο ίδιος το 1960, για την έκδοση «Selected Poems» που κυκλοφόρησε στη σειρά «The Penguin Poets».

Η ποίηση του κάμμινγκς είναι μία απαρακώλυτη, αυτεξούσια είδηση, παραπάνω απ’ όσο περιμένει κανείς εγγυημένη. Ο κάμμινγκς ήταν η φωνή από τα ερείπια της σύγκρουσης, ο τηλεβόας της πραγματικότητας που επινόησε η αδιάψευστη αλλοίωση. Γι’ αυτόν κάθε εισαγωγή είναι μάλλον περιττή. Ας πάρουμε λοιπόν μια γεύση από την ποίηση ενός υπέροχου απ-ανθρώπου.

(Σημ. το πρωτότυπο εισαγωγικό σημείωμα για τον συγκεκριμένο τόμο των μεταφράσεων ήταν τόσο εκτενές που οι επιμελητές του βιβλίου θεώρησαν πως η δημοσίευσή του θα ήταν υπερβολική. Πέρασαν όμως ήδη επτά ολόκληρα χρόνια από την κυκλοφορία του βιβλίου, κατά τα οποία αποδείχθηκε πως η δημοσίευση ολόκληρου του εισαγωγικού εκείνου σημειώματος, δεν θα ήταν μόνο επωφελής αλλά και, για έναν ιδιάζοντα λόγο, παραπάνω από επιτακτική. Το ανέκδοτο μέρος του εισαγωγικού σημειώματος θα συμπεριληφθεί σε ένα εκτενέστερο κείμενο το οποίο θα προλογίζει μία νέα συλλογή μεταφράσεων, η οποία προς το παρόν αποτελεί έργο εν προόδω).

Παρίσι 29/07/2014

Γιάννης Λειβαδάς: ἀκίς

Υπάρχει ένα σημείο, στο οποίο μπορείς μόνο να είσαι. Αυτό είναι το σημείο. Όλα τα υπόλοιπα είναι διανοητικά λίπη και προπαγάνδα. Στο σημείο του γίγνεσθαι, ούτε είσαι ούτε υπάρχουν υπόλοιπα.

γ.λ.

[Σημειωματάριο 2010]

____________

Γιάννης Λειβαδάς: Modus Operandi

Ο σύγχρονος άπιστος Θωμάς επιφυλάσσεται για την πιθανή επιβεβαίωση του σφυγμού του αλλά στις πολύ δύσκολες περιπτώσεις επιλέγει τη μέθοδο του κωλοδάχτυλου.

[Από σημειωματάριο του 2010]