Όχι, οι δύο δυνάμεις παραμένουν διάφορες η μία προς την άλλη, διότι το πρωτότυπο υποχρεώνει το πρόσωπό που το ακολούθησε, τον μεταφραστή, στον δικό του χρόνο και στη δική του αναταραχή, με τρόπο που το δεύτερο πρόσωπο δεν είναι σε θέση να πράξει το ίδιο για το πρώτο· ούτε καν κάτι ανάλογο.
Το δεύτερο πρόσωπο,
λοιπόν, αντιπροσωπεύει την «παράδοση» προς το πρώτο, αποτελεί, υπό την έννοια
μιας πεπρωμένης ανάδειξης, την εναπόθεση στο πρώτο. Έτσι, το πρώτο πρόσωπο,
εκείνο του δημιουργού, τελεί εξαρχής, από την ένδειξη κιόλας της δημιουργίας
του έργου, υπό πνευματική μέθη· έχοντας ήδη καταναλώσει τον ζωμό του κλήματος
που μελλοντικά, το δεύτερο πρόσωπο, εκείνο του μεταφραστή, θα παράξει.
Πριν από χρόνια, καθώς
ολοκλήρωνα τη μετάφραση αρκετών εκ των ποιημάτων που ο ίδιος ο ε. ε. κάμινγκς
είχε επιλέξει ως αγαπημένα του¹, είχα σημειώσει, μεταξύ άλλων, στο εισαγωγικό
κείμενο: «Μα πώς να επωφεληθεί κανείς από έναν τέτοιο ποιητή που ευθύς εξαρχής
τοποθετεί τον μεταφραστή και τον αναγνώστη στην θέση εκείνου που πάει να συλλέξει
τον υδράργυρο με απόχη;».
Ο μεταφραστής δεν
εισέρχεται υποχρεωτικά σε κάποιο δημιουργικό
μέλλον, γιατί, πέραν των παραπάνω,
δεν υποφέρει από το μέλλον που συστήνει ο δημιουργός. Για να συμβεί κάτι
τέτοιο, το δεύτερο πρόσωπο θα πρέπει να είναι και αυτό ποιητικό, να κυνηγά
επίσης τον εαυτό του σε κάποιο, δικής του επινόησης, μέλλον. Στην περίπτωση,
δε, που έχουμε δύο μέλλοντα, μπορούμε να μιλάμε για την συνάντηση άκτιστων
περιεχομένων· εννοώ, περιεχομένων που διαρκώς εξελίσσονται, διαρκώς παράγουν
χώρο στον εξελισσόμενο εαυτό τους, καθώς μειώνουν σταδιακά τον ήδη υπάρχοντα
χώρο τον οποίο διαθέτουν.
Το πρώτο πρόσωπο,
συνεπώς, παραμένει και μετά το πέρας της μεταγραφής, στην αρχική του θέση και
όχι σε κάποια, νεότευκτη λόγω της αναδημιουργίας του κειμένου, μεταξύ τους
σύνδεση, ή, εάν προέλθει σύνδεση, θα
καταρρίπτει την αλληλεξάρτηση.
Ο Ελικώνας ακόμη και
δίχως τον Ησίοδο. Ο Ελικώνας ακόμη και ξεραμένος, ο Ελικώνας ακόμη και ως
εικόνα καταστροφής, εικόνα ερήμου, αφοσιωμένη στα υπόλευκα κουφάρια των ζώων
που η απλή φαντασία τοποθετεί στην άνυδρη κοίτη.
Κάψα θανάτου και
τελευταίας δίψας ο Ελικώνας. Αφού τίποτα δεν εξαρτάται από τον Ελικώνα, όμως τα
πάντα, όλα όσα μπορούν να υπάρξουν σε ετούτη τη διαδικασία, απορρέουν
αποκλειστικά απ’ αυτόν.
Ο ποιητής δεν πέρασε
από ‘κει για να πιει νερό μα για να δέσει την κατάρα. Για το αιώνιο έργο. Για
μία, πέρα από το προσδόκιμο της ποιητικής ουσίας, Ιλιάδα. «Στη χειραφέτηση τα
παίζεις όλα, κι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να κερδίσεις λίγο παραπάνω
από το τίποτα»². Κι αυτό ψέμα. Ας πούμε πως κάποιος λυμάνθηκε την πνοή αφού δεν
είχε απομείνει κάτι χειρότερο. Αυτή η χαρά προσκρούει στα πάντα.
Το στόμα γεννιέται με
το σφύριγμα. Και πώς συνεχίζει κανείς μετά από τέτοιο σφύριγμα.
¹/²/. «ε. ε. κάμινγκς – ποιήματα», εισαγωγή, μετάφραση,
Γιάννης Λειβαδάς (Ηριδανός 2007)